Οι Βρακάδες και η 25η Μαρτίου - περιγραφή της τοπικής φορεσιάς Σάμου!

του Μανόλη Παλαιγεωργίου

Η Εθνική γιορτή της 25ης Μαρτίου, η οποία στα πρώτα μαθητικά χρόνια ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τους φουστανελοφόρους ήρωες του 1821, μου φαινόταν πάρα πολύ οικεία, το δε γεγονός της επανάστασης πολύ κοντινό! 

Αιτία, οι "Βρακάδες" του χωριού μας! Φορούσαν ως καθημερινή ενδυμασία, με μια μικρή παραλλαγή, τη φορεσιά των ηρώων της μεγάλης ελληνικής επανάστασης. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι στη δεκαετία του ΄50 δεν ήταν πάρα πολλοί, και ήταν φανερό ότι αποτελούσαν την οπισθοφυλακή μιας ενδυμασίας που έδυε…

Κύριο χαρακτηριστικό της «η Βράκα» με πλούσιες πτυχές, μαύρο χρώμα, έντεχνη καμπύλη αναδίπλωσης στο πίσω μέρος. Με τις προσαρμοσμένες απολήξεις της συνήθως στο ύψος του γόνατος, την έκαναν να φαντάζει επίσημη και μυστηριώδης.

΄Ηταν στεφανωμένη με ένα πλούσιο ζωνάρι, σαν διαχωριστική γραμμή από το πάνω μέρος του σώματος.  Στο ζωνάρι έσμιγε η βράκα με το άσπρο πουκάμισο. Το γιλέκο συνήθως κεντημένο με περίτεχνο κούμπωμα, μαύρο ή κόκκινο.  Το κόκκινο φέσι, με την πλούσια μαύρη φούντα ή χωρίς αυτή, άλλοτε γερμένο απ’ τη μια πλευρά αποτελούσε χρωματική αποθέωση του προσώπου και τόνιζε το πλούσιο μουστάκι. Στο μέρος των ποδιών, από το γόνατο και κάτω, μερικές φορές φορούσαν τα «τουσλούκια», που περιέσφιγγαν τη γάμπα.

Η παρουσία των βρακάδων αφορούσε μια ομάδα συγχωριανών μας, που με το δικό τους τρόπο πίστευαν στην παράδοση και δεν συμβιβάστηκαν με τη «Φράγκικη» όπως έλεγαν υποτιμητικά ενδυμασία. Χαρακτηριστικές μορφές που έχω συγκρατήσει στη μνήμη μου, προφανώς τυχαία, είναι του Θοδωρή Καραπιπέρη, Αγγελή Καρβουνιάρη, Στρατή Πεντοκλή, Γιώργου Σκαλιάρη, Σταμάτη Φώτεινα, Αλέξη Πατμίου, Αυγουστή Καρβουνιάρη, Μανώλη Νικολαΐδη, Αντώνη Μυτιληναίου και μπάρμπα-Αδάμου.

Όταν λοιπόν οι δάσκαλοι στην εθνική γιορτή μας έβαζαν διάλογο, έπρεπε να εξοικονομήσουμε την ανάλογη ενδυμασία.  Πηγαίναμε στα σπίτια των Βρακάδων και ζητούσαμε να μας δανείσουν είτε ολόκληρη τη φορεσιά ή κομμάτια που οι μανάδες μας θα μπορούσαν στη συνέχεια να προσαρμόσουν στο σώμα μας. 

Στην αναζήτησή μας αυτή είχα γίνει επανειλημμένα αυτόπτης μάρτυρας της προσοχής με την οποία φύλαγαν τα ρούχα καλοδιπλωμένα. Συχνά όμως ο χρόνος τα σημάδευε αγιάτρευτα. ΄Υστερα από τη γιορτή του σχολείου τα επιστρέφαμε ξανά στην ατμόσφαιρα της ναφθαλίνης ή στα καρυδόφυλλα του μπαούλου.

Όλη αυτή η αγωνία για να βρούμε στολή αλλά και οι  διαδικασίες που την συνόδευαν με επισκέψεις στα σπίτια όσων τις διέθεταν, έκρυβαν μια ασυνείδητη, φυσική αλλά και ουσιαστική μύηση σε μια «συνέχεια ζωής» από τους μεγαλύτερους, που ήταν πιο κοντά στους ηρωικούς αγωνιστές, σε μας τους νεότερους, που επιθυμούσαμε να τους μοιάζουμε. 

Πλήθος συναισθημάτων μας κατέκλυζαν όταν υποδυόμαστε τον Κολοκοτρώνη, τον Κανάρη, τον Καραϊσκάκη, το Μιαούλη, τους ανώνυμους αγωνιστές-παλικάρια. Η τελετή με τη σκηνή στημένη στη μεγάλη αίθουσα της Γ΄και Δ΄τάξης αριστερά του κεντρικού διαδρόμου του σχολείου, μας φαινόταν εξαιρετικά μεγαλοπρεπής. 

Όσο κι αν σας φανεί αστείο, αρκετά χρόνια αργότερα είχα ακριβώς τα ίδια συναισθήματα και ένιωθα παρόμοια την ατμόσφαιρα, στους αντίστοιχους μεγαλοπρεπείς εορτασμούς στην αίθουσα τελετών του Πανεπιστημίου! Ο εξωτερικός διάκοσμος και τα σπουδαία πρόσωπα δεν έπαιζαν τον κύριο λόγο, αλλά η εσωτερική συγκίνηση που, αν και από διαφορετική ηλικία και θεώρηση, δεν ήταν πιο δυνατή από εκείνη του Πύργου.

Οι «Βρακάδες» αποτελούσαν μια δυνατή, ελληνική νησιωτική παράδοση, έμψυχη και εύψυχη παρουσία στον Πύργο.

Λιλή Κωνσταντινίδου

Από το βιβλίο του Μανόλη Παλαιγεωργίου Σταλαγματιές νοσταλγίας και αυτοσυνειδησίας

~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ * ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ 

Η πρώτη φωτογραφία της ανάρτησης είναι στο χωριό Μεσόγειο ή κάτω Αρβανίτες.
Αριστερά με το τσιγάρο είναι ο Πέτρος Πανουράκης, στη μέση είναι ο Αντρέας Σουβλέρης και δεξιά ο Νικόλας Τραπατσέλης

Η δεύτερη φωτογραφία είναι από το χωριό μου Κουμέικα Σάμου και εικονίζεται ο Ιωάννης Κατσίκας.

Ο τελευταίος βρακοφόρος του χωριού μας, ήταν ο Παναής Σάρακας, η βράκα του οποίου μαζί με την υπόλοιπη φορεσιά, εκτίθεται στο Λαογραφικό Μουσείο Κουμεΐκων.