ΤΑ ΤΣΑΜΠΟΥΝΙΣΤΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ


Πρόκειται για ένα δίσκο εξ ολοκλήρου με τσαμπούνες από μία συγκεκριμένη τοπική παράδοση.
Ο δίσκος είναι σύντομος, περίπου μισή ώρα. Περιλαμβάνει 10 κομμάτια, από τα οποία ένα, ο Πυργούσικος, είναι από το Πυργί και όλα τα υπόλοιπα από τον Άη Γιώργη Συκούση.
Παίζουν: Χριστόφορος Σαλαγάρας τσαμπούνα και Γιώργος Βαφέας τουμπί και τραγούδι.
Η γενική επιμέλεια του δίσκου και του ένθετου φυλλαδίου είναι του Κώστα Σιταρά.


Περιεχόμενα CD
1. Μαρού
2. Σιγανός και Τρεχάτος Ι
3. Συρτός - Κάτω Χορός
4. "Νοσοκόμα"
5. Μόστρα
6. Χασάπικος
7. Σιγανός και Τρεχάτος ΙΙ
8. Κάτω Χορός
9. Κάλαντα Πρωτοχρονιάς με τσαμπούνα και τουμπί
10. Πυργούσικος

Τα περισσότερα κομμάτια συνδέονται με τον κύκλο του χρόνου -κυρίως με τις Απόκριες και την Καθαρά Δευτέρα, αλλά και με το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων. Στην πλειοψηφία τους είναι καθαρά Χιώτικα, ή -όπως στην περίπτωση του Πρωτοχρονιάτικου Καλάντου- Χιώτικες παραλλαγές διαδεδομένων σκοπών. Εντελώς ιδιωματικός είναι ο οργανικός σκοπός "Μόστρα", με τις συχνές αλλαγές στα ρυθμικά σχήματα. Βρίσκουμε όμως στην ίδια συλλογή και το γνωστό "Κλώσσα τα πουλιά", ουσιαστικά ίδιο όπως το ξέρουμε και από τα άλλα τσαμπουνονήσια, και ένα καλαματιανό, τη "Νοσοκόμα", που μοιάζει να αποτελεί προσαρμογή νεότερου, λαϊκού τραγουδιού. Και εννοώ κυριολεκτικά προσαρμογή, όχι απλό cover version, δεδομένου ότι ενώ η μελωδία και το πρώτο δίστιχο πρέπει να προέρχονται από λαϊκό τραγούδι, το δεύτερο δίστιχο είναι παραδοσιακό, από εκείνα τα αδέσποτα που ταξιδεύουν από τόπο σε τόπο και από σκοπό σε σκοπό.
Το δείγμα λοιπόν του δίσκου, όσο κι αν δεν είναι μεγάλο, δίνει μια -υποθέτω- αρκετά πλήρη εικόνα της τσαμπουνίστικης παράδοσης, αφού έχουμε κομμάτια από ένα συγκεκριμένο χωριό (π.χ. ο Πυργούσικος), κομμάτια γενικότερα χιώτικα, κομμάτια κοινής αιγαιοπελαγίτικης κληρονομιάς (δηλαδή, προφανώς, παλαιότερα δάνεια) και κομμάτια που είναι πιο πρόσφατα δάνεια, και ταυτόχρονα κάποια που συνδέονται λειτουργικά με συγκεκριμένα έθιμα και άλλα που είναι "γενικής χρήσεως" τραγούδια.
Η ηχογράφηση συνοδεύεται από ένα φυλλάδιο όχι ιδιαίτερα εκτενές, όμως κατατοπιστικό. Η ακρίβεια και η σοβαρότητα των πληροφοριών δείχνουν ξεκάθαρα ότι πίσω από αυτή τη μικρή έκδοση κρύβεται μία μεγάλη έρευνα.
Ο Άγιος Γεώργιος Συκούσης είναι γνωστός ως το τσαμπουνοχώρι της Χίου. Παλιότερα η τσαμπούνα και το τουμπί παίζονταν και σε άλλα χωριά, ίσως και σε όλο το νησί. Σήμερα φαίνεται ότι η χρήση τους έχει περιοριστεί στο συγκεκριμένο χωριό, όπου όμως υπάρχουν αρκετοί τσαμπουνιέρηδες, και μάλιστα και νεαροί.


Όλες αυτές τις απίθανες και ιδιαίτερα χρήσιμες πληροφορίες τις εντόπισα στα laika_aerofona 
Μια ομάδα συζήτησης για τα ελληνικά λαϊκά αερόφωνα, αφιερωμένη σε "αγροτικά" όργανα, όπως η τσαμπούνα, η γκάιντα, η φλογέρα, το σουραύλι, η μαντούρα και ο ζουρνάς. Η συζήτηση αφορά θέματα όπως η κατασκευή των οργάνων αυτών και η τεχνική παιξίματος τους, οι μουσικοί, το ρεπερτόριό τους και τα πολιτισμικά και κοινωνικά τους συμφραζόμενα.

Στα Κουμέικα της Σάμου, το χωριό μου, η τσαμπούνα είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στο αποκριάτικο έθιμο του Καδή. Ο τελευταίος τσαμπουνιέρης κι αυτός που γνώρισα εγώ, ήταν ο Παρασκευάς Κούρτης ή Λαλές. Μετά το τέλος της δικαστικής παρωδίας και την τιμωρία που "επέβαλε"  το "εξαγριωμένο"  πλήθος στον "αχρείο" δικαστή, γέμιζαν τα τραπέζια της πλατείας κι άρχιζε το γλέντι.
"Κλώσα τα πουλιά", "Ου παπάς..." κι αγάντα χορός και τραγούδι. Θυμάμαι τι τρομερή εντύπωση μου είχε κάνει το πρώτο άκουσμα!!! Μακρόσυρτος σχεδόν μονότονος ήχος, που στο άκουσμά του όμως, ο κόσμος ερχόταν στο κέφι και τραγουδούσε με την ψυχή του. Παρατηρούσα τον οργανοπαίχτη που μια φυσούσε, μια άφηνε το καλάμι, έπαιζε τα δάχτυλα στην άλλη άκρη, στρίμωχνε κάτω απ τη μασχάλη του τον ασκό και απορούσα για το αποτέλεσμα. Αυτό που δυσκολευόμουνα να καταλάβω, ήταν πως ένα πράγμα που εκείνη την εποχή η χρήση του είχε να κάνει μόνο με την αποθήκευση τυριού (δερματοτύρι) είχε τέτοιες καλλιτεχνικές δυνατότητες!!




Καλή ακρόαση...!!!



13 σχόλια

  1. Αφεντικό είπε
    Βράδιασε για να σου γράψω...,ας είναι κάλλιο αργά παρά ποτέ..
    Λοιπόν αναρωτιέμαι τελικά τι είδους "άκρες" έχει αυτό το παιδί και ξετρυπώνει κάθε λίγο και λιγάκι
    τέτοιους μικρούς θησαυρούς...
    Σίγουρα δεν είναι κάτι που, και να θες δεν μπορείς, να το ακούς συχνά,όπως δεν μπορείς να ακούς
    συχνά και το "εξ έδυσαν με τα ιμάτια μου.." σε ήχο πλάγιο β΄.
    Πέρα από την αναμφισβήτητη καλλιτεχνική και για μυημένους , αξία ,περισσότερο εστιάζει κανείς
    στην πολιτιστική-λαογραφική καταγραφή και διάσωση του είδους.Τέσσερις χιλιάδες χρόνια μιλιέται
    στο Αιγαίο η γλώσσα της τσαμπούνας.Πιστεύω οτι μπορεί να κρατήσει λίγο ακόμη..μέχρι να την πάρουν είδηση και οι " Βρυξέλλες " και να επιδοτήσουν το κόψιμο της..όπως τα τρεχαντήρια...φευ!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Χιώτισσα γαρ δεν θα μπορούσα να μην σχολιάσω.
    Εξαιρετική αναφορά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Σε εμάς, στην Τήνο, με εξαίρεση 1-2 καθολικούς παπάδες που κρατάνε αρχεία πριν το 1700, και την ελάχιστη μυθοπλασία της Εύρεσης του 1823, ο κόσμος σαν να έχει πετάξει μαύρη πέτρα πίσω του και στο παρελθόν του. Ίσως ακριβώς και λόγω των δύο δογμάτων ή της κομπλεξικής απόρριψης που έχουμε οι νεοέλληνες για το παρελθόν μας.

    Ωστόσο, το μουσικό κλιπ που παρέθεσες, μου θύμισε μνήμες που είχαν οι άνθρωποι που έζησαν στο νησί αρχές 20ου και τέλη 19ου αιώνα (αυτούς τους πρόλαβα).

    Τα νησιώτικα τραγούδια στην Τήνο, που τραγουδούσαν σε αυθόρμητες, πραγματικά λαϊκές και ντόπιες -- δεν υπήρχε τίποτα άλλο -- εκδηλώσεις μέχρι την δεκαετία του 60 (τότε ήρθε το ραδιόφωνο σε σπίτια) δεν είχε καμία σχέση με τα λεγόμενα νησιώτικα που ακούμε από Κονιτόπουλους και τέτοια. Η μουσική ήταν σαφώς από το Ανατολικό Αιγαίο και την Μικρά Ασία,η "τσαμπόυνα" ήταν υπαρκτό μουσικό όργανο, και ο ήχος, σαν αυτό το κλιπάκι που έβαλες.

    Σημιωτέον ότι οι Τηνιακοί μέχρι και τον 19ο αιώνα μετανάστευαν στην Πόλη και την Σμύρνη και η Χίος φαίνεται μιά χαρά από τα βόρεια παράλια όπου κυκλοφορώ. Και η Τουρκία, νότια του Τσεσμέ (σε καθαρά πρωινά). Και φυσικά ο Κερκετεύς, πίσω και λίγο βόρεια από την Ικαρία.

    Δυστυχώς αυτά χάθηκαν, νομίζω οριστικά, να' ναι καλά η "ελεύθερη" τηλεόραση από το 1989 και μετά.

    Θα ψάξω τον δίσκο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. @Αφεντικό
    Ούτε "μέσες" ούτε "άκρες" έχει αυτό το "παιδί". Το μικρόβιο της αναζήτησης στα "αζήτητα", έχει από μικρός, όπως σου έχω πει.
    Αυτό μόνο σε καλό του έχει βγει όλα αυτά τα χρόνια. Να μπορείς να αξιολογείς αυτό που "ανακαλύπτεις" είναι το ζητούμενο.
    Δεν προσφέρω δα και κανένα έργο... Κάνω αυτό που μου αρέσει! Αν αυτό αρέσει και σε μερικούς ακόμα, θα το χαρώ ακόμα περισσότερο.
    Είχες δίκιο τελικά... ενδιαφέρει κι άλλους αυτό εδώ!!
    Χαίρομαι ακόμα που βάζεις το συγκεκριμένο όργανο στη θέση που του αρμόζει λόγω ιστορίας και "δράσης"!!
    Δεν είμαι σίγουρος όμως, οτι θα τη γλυτώσει στο τέλος :))

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. @Taste Advisor
    Πόπη μου, αυτό κι αν ήταν έκπληξη!!! εσύ για "αμερικανάκι" μου συστήθηκες!! Δεν είχα υπόψη μου την καταγωγή.
    Χαίρομαι πολύ που σε βρίσκω και άλλα πιο ιδιαίτερα μέρη, όπως αυτό εδώ το μπλογκ
    Σ' ευχαριστώ πολύ
    Φιλιά
    Καλή σου μέρα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. @αμμοδύτης
    Δε φαντάζεσαι πόση χαρά μου έδωσαν τα λόγια σου αμμοδύτη. Δεν είναι μόνο Τηνιακό το φαινόμενο της απόρριψης.
    Σε όλα τα μέρη της Ελλάδας λίγοι είναι οι άνθρωποι που δεν καταπίνουν αμάσητη όποια "τροφή" τους προσφέρουν τα μέσα ενημέρωσης.
    Η ισοπέδωση και η ομοιομορφία στη διασκέδαση είναι γνώριμο φαινόμενο σε όλη τη χώρα.
    Πως τα έχουμε καταφέρει έτσι τελικά;
    Ζηλεύω τον ορίζοντα που ανοίγεται μπροστά σου από τα βορινά παράλια του νησιού.
    Σ' ευχαριστώ πολύ για τον τρόπο που αντιμετώπισες την ειδική αυτή ανάρτηση και για τις δικές σου αναφορές.
    Να είσαι καλά
    Αν θέλεις να έχεις μια ολοκληρωμένη άποψη για το συγκεκριμένο δίσκο πριν τον αγοράσεις, κάνε κλικ στο σύνδεσμο Καλή ακρόαση...!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Γεια σου Γιώργο μου
    Θα διαβασω το βραδυ σην εκπομπή εδω:
    http://www.ustream.tv/channel/katw-apo-to-kioski
    για τα λιοτριβια στα Κουμέικα μια και ειναι εποχή που κατεβαζουν ελιές!
    Καλο σου μεσημερι:-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. @ Nana Tsouma
    Καλησπέρα Νανά!!!!
    Μεγάλη χαρά μου έδωσες πάλι σήμερα :)
    Λένε κάτι για το "δις εξαμαρτείν", αλλά εσύ δε "μασάς" :))
    Έχω ειδοποιήσει σχετικά την παρέα και σε περιμένουμε στις 10 νταν!!!
    Φιλιά
    Καλή εκπομπή και καλό βράδυ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Λέγομαι Βιργινία κ είμαι Χιώτισσα (ζω εκτός νησιού) . Τυχαία έπεσα στο blog κ κόλλησα.. Τώρα τα Χριστούγεννα ένας τέτοιος δίσκος είναι ο,τι πρέπει για κάθε Έλληνα. Χιώτικα Χριστούγεννα!! Να σαι καλά gvarvakis

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. @Ανώνυμος Καλησπέρα Βιργινία :) Να, κάτι τέτοιες στιγμές είναι που με κάνουν να συνεχίζω με θέματα που δεν αγγίζουν το ευρύ κοινό!!! Εγώ απ ότι έχεις καταλάβει είμαι Σαμιώτης (ζω επίσης εκτός του νησιού) και θεωρώ μια γειτονιά όλα τα νησιά του ΒΑ Αιγαίου πολύ πριν τα ενώσει σε μια περιφέρεια ο Καλλικράτης..!! Χαίρομαι ιδιαίτερα που κόλλησες στο Μπάλο , αλλά και για τη διάσταση που δίνεις στο δίσκο!!!!
    Να είσαι καλά
    Καλό βράδυ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Λέγομαι Βιργινία κ είμαι Χιώτισσα (ζω εκτός νησιού) . Τυχαία έπεσα στο blog κ κόλλησα.. Τώρα τα Χριστούγεννα ένας τέτοιος δίσκος είναι ο,τι πρέπει για κάθε Έλληνα. Χιώτικα Χριστούγεννα!! Να σαι καλά gvarvakis

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Σε εμάς, στην Τήνο, με εξαίρεση 1-2 καθολικούς παπάδες που κρατάνε αρχεία πριν το 1700, και την ελάχιστη μυθοπλασία της Εύρεσης του 1823, ο κόσμος σαν να έχει πετάξει μαύρη πέτρα πίσω του και στο παρελθόν του. Ίσως ακριβώς και λόγω των δύο δογμάτων ή της κομπλεξικής απόρριψης που έχουμε οι νεοέλληνες για το παρελθόν μας.

    Ωστόσο, το μουσικό κλιπ που παρέθεσες, μου θύμισε μνήμες που είχαν οι άνθρωποι που έζησαν στο νησί αρχές 20ου και τέλη 19ου αιώνα (αυτούς τους πρόλαβα).

    Τα νησιώτικα τραγούδια στην Τήνο, που τραγουδούσαν σε αυθόρμητες, πραγματικά λαϊκές και ντόπιες -- δεν υπήρχε τίποτα άλλο -- εκδηλώσεις μέχρι την δεκαετία του 60 (τότε ήρθε το ραδιόφωνο σε σπίτια) δεν είχε καμία σχέση με τα λεγόμενα νησιώτικα που ακούμε από Κονιτόπουλους και τέτοια. Η μουσική ήταν σαφώς από το Ανατολικό Αιγαίο και την Μικρά Ασία,η "τσαμπόυνα" ήταν υπαρκτό μουσικό όργανο, και ο ήχος, σαν αυτό το κλιπάκι που έβαλες.

    Σημιωτέον ότι οι Τηνιακοί μέχρι και τον 19ο αιώνα μετανάστευαν στην Πόλη και την Σμύρνη και η Χίος φαίνεται μιά χαρά από τα βόρεια παράλια όπου κυκλοφορώ. Και η Τουρκία, νότια του Τσεσμέ (σε καθαρά πρωινά). Και φυσικά ο Κερκετεύς, πίσω και λίγο βόρεια από την Ικαρία.

    Δυστυχώς αυτά χάθηκαν, νομίζω οριστικά, να' ναι καλά η "ελεύθερη" τηλεόραση από το 1989 και μετά.

    Θα ψάξω τον δίσκο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Ευχαριστω πολυ για τα αξιολογα λογια σας.ΣΙΤΑΡΑΣ ΚΩΣΤΑΣ ΧΙΟΣ

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Αρχική σελίδα