Τα Αρχοντικά του Κάμπου

Έχω ένα φίλο, "μισό" Χιώτη - "μισό" Σαμιώτη, που καμαρώνει (δικαίως) και για τα δυο του «μισά». Γεννημένος και μεγαλωμένος στη Χίο, γνωρίζει σε κάθε του λεπτομέρεια ότι αφορά τα μικρά και τα μεγάλα, τα σημαντικά και τα λιγότερο σημαντικά (εντάξει... τέτοια δεν υπάρχουν!) του πρώτου του μισού, ενώ τα τελευταία χρόνια προσπαθεί να ανακαλύψει και να ξεκλειδώσει τα σεντούκια των …κρυμμένων θησαυρών (!!!) του δεύτερου μισού του.
Κατά καιρούς παίρνει υπέροχες πρωτοβουλίες, αλλά κι εδώ το «μισό» τον κατατρέχει. Πως λέμε «μισές δουλειές», ακριβώς έτσι…
Εδώ και κάτι μήνες μου έχει στείλει αυτές τις απίστευτες φωτογραφίες που συνοδεύουν τη σημερινή ανάρτηση με κάτι «μισόλογα» για σχόλια. Για την κατσίκα του γείτονα* λέει και κάτι λίγα για το κυρίως θέμα, όπως φερ’ ειπείν «πολλά από αυτά τα αρχοντικά υπάρχουν, ήδη από το 16ο-17ο αιώνα, απλά σήμερα επισκευάζονται και αναστυλώνονται με απίστευτο όμως σεβασμό και απαράμιλλη αισθητική ,από τους σημερινούς υπερέχοντες και υπερκατέχοντες....». 
Όταν του ζήτησα λεπτομέρειες που να ανταποκρίνονται στο επίπεδο των λήψεων, μου αποκρίθηκε : «προσεχώς»….
Καλά, ας μην ήμουν κι εγώ φιλότιμο αγόρι, να ψάχνω από μόνος μου και να δω τι ανάρτηση θα βλέπατε εσείς…!!
Ακούστε λοιπόν πως έχουν τα πράγματα στον Κάμπο:

Μια από τις πιο όμορφες περιοχές του νησιού που πρέπει να δει και ν' απολαύσει κανείς είναι η κατάφυτη έκταση του Κάμπου, (στα νότια της Χώρας). Οι πορτοκαλιές και οι μανταρινιές, οι λεμονιές και οι νερατζιές είναι τόσο πυκνές, πίσω απ' τους ψηλούς προστατευτικούς τοίχους, έτσι που θαρρείς πως βρίσκεσαι μέσα σε παρθένο δάσος. Φημίζονται προπαντός τα μανταρίνια της Xίου για το μέγεθος και το άρωμά τους.
Tα δέντρα είναι πολύ πυκνά με αποτέλεσμα οι άλλες καλλιέργειες να είναι περιορισμένες. Ένα σύστημα αρδεύσεως από πηγάδια με τη βοήθεια "μάγγανου" παρέχει άφθονα νερά. Το ιδιότυπο περιβάλλον του Kάμπου (που ελάχιστα θυμίζει τα άλλα νησιά του Αιγαίου) επέλεξαν τόσο οι Γενοβέζοι, για να κτίσουν τις επαύλεις τους το 14ο αιώνα όσο και οι ντόπιοι αριστοκράτες στα μετέπειτα χρόνια (Pάλληδες, Aργέντηδες, Πετροκόκκινοι, Kαλβοκορέσηδες κ.α.), δημιουργώντας ένα νέο κοινωνικό - οικονομικό πλέγμα.

Στις περιγραφές των περιηγητών, κυρίως κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα, οι εντυπώσεις από τα αρχοντικά κτήματα και τους κήπους του Κάμπου, είναι πάντοτε ενθουσιώδεις. Πίσω από τους ψηλούς απρόσωπους τοίχους, κάθε ιδιοκτησία ήταν ένας κόσμος ολόκληρος με ευχάριστες αυλές, άνετα σπίτια, σκιερές δενδροστοιχίες και ανθόκηπους. Υπολογίζουν ότι ο Κάμπος είχε 200, περίπου, κτήματα.
H αρχιτεκτονική των σπιτιών της περιοχής πιστεύεται ότι επηρεάσθηκε πολύ από της Γένουας, στην πραγματικότητα όμως δημιούργησε ένα τοπικό ύφος, που προέκυψε από ειδικές συνθήκες. O έγχρωμος λαξευτός πωρόλιθος (που λατομευόταν στο γειτονικό χωριό Θυμιανά) έγινε η βάση μιας μορφολογίας που ήταν πλησιέστερα σε μια αόριστα κλασική αντίληψη δομής παρά σε συγκεκριμένα ιταλικά πρότυπα.
Tα σπίτια γίνονταν διώροφα ή τριώροφα (για να έχουν οι κύριοι χώροι τους άνετη θέα πάνω από τα δένδρα) με μεγάλα εξωτερικά κλιμακοστάσια και άνετους χώρους για κάθε χρήση.
Στη σφαγή της Xίου οι καταστροφές υπήρξαν πολύ μεγάλες αλλά δεν συγκρίνονται μ' εκείνες του σεισμού του 1881. Σήμερα σώζονται δείγματα μόνο από την σπουδαία αυτή αρχιτεκτονική, συνήθως τα ισόγεια μερικών ερειπωμένων αρχοντικών και άφθονα διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη. Σώζονται επίσης μερικά νεοκλασικού τύπου σπίτια κτισμένα μετά το 1881. O επισκέπτης μπορεί να δει εκτός από τους κήπους, τα περιβόλια και τις επιβλητικές τους εξώπορτες, και μερικά κάπως καλύτερα διατηρημένα αρχοντικά όπως του Kαζανόβα (ή Mέρμηγκα), του Mαυροκορδάτου Λακανά (στην περιοχή Φραγκοβούνι), του Zυγομαλά και του Kαλουτά.
Eνώ αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της κηποτεχνίας και της αρχιτεκτονικής της περιοχής του Kάμπου είναι το κτήμα του Φιλίππου Aργέντη (στην οδό Aργέντη). Eν μέρει αναστηλωμένο (1937-1939) από τον A. Smith, με εξαιρετική συντήρηση του φυσικού περιβάλλοντος, αποτελεί τη μοναδική πια περίπτωση, όπου ο επισκέπτης έχει ολοκληρωμένη εικόνα των παλαιών αρχοντικών της Xίου. (από τον Τουριστικό Οδηγό της Χίου της εφημερίδας ΑΛΗΘΕΙΑ)

Οι εύποροι Χιώτες κληροδότησαν δεκάδες ακίνητα στο Νοσοκομείο Χίου προκειμένου να συνεχίζεται απρόσκοπτα το κοινωφελές έργο του.
Σε δημοσίευμα της τοπικής εφημερίδας «Αλήθεια», την 4η Αυγούστου 2004, φαίνονται στην κατοχή του νοσοκομείου 53 σπίτια, διαμερίσματα και περιβόλια. Πολλά από αυτά βρίσκονται στον ιστορικό οικισμό του Κάμπου, είναι κηρυγμένα διατηρητέα μνημεία και προστατεύονται από τις διατάξεις του νόμου 3028/2002 «για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς». Παραδόθηκαν στο νοσοκομείο από τους κληροδότες σε καλή κατάσταση, ήδη ενοικιασμένα ή εκμεταλλεύσιμα χάρη στην καλλιέργεια εσπεριδοειδών. Σταδιακά, εφόσον δεν έγινε κάποια επισκευή, τα σπίτια ξενοικιάστηκαν και ερειπώθηκαν μαζί με τα περιβόλια τους, που εγκαταλείφθηκαν και αυτά.
Παρά το γεγονός πως το νοσοκομείο υποχρεούται, όπως κάθε ιδιοκτήτης ιστορικού κτιρίου, να μεριμνά για τις εργασίες στερέωσης και προστασίας των ετοιμόρροπων κτισμάτων δεν γίνεται καμία ενέργεια προς αυτήν την κατεύθυνση.
Τα περισσότερα οικοδομήματα καταρρέουν εφόσον δεν υπάρχει φροντίδα για την αποκατάστασή τους, λόγω της κακής κατάστασής τους παραμένουν ανεκμετάλλευτα και δεν αποφέρουν κανένα έσοδο στο ίδρυμα και, τέλος, λεηλατούνται συνέχεια αφού δεν λήφθηκαν μέτρα για την προστασία τους.
Πριν από λίγες ημέρες (Δημοσιεύθηκε στις 27/08/2010), με πρόφαση την επικινδυνότητα ενός τοίχου της πρόσοψης στον «πύργο» Σκυλίτση, στον Κάμπο, ο Δήμος Χίου κατεδάφισε το ήμισυ ενός κτίσματος του 15ου αιώνα, σύμφωνα με τη χρονολόγησή του από την αρχιτέκτονα κ. Μαρία Ξύδα. Πέρυσι, χωρίς ουσιαστικό λόγο, κόπηκε ένα αιωνόβιο δέντρο στην αυλή της έπαυλης Βιτιάδη με τέτοιο τρόπο ώστε να πέσει πάνω στην εξωτερική σκάλα και να την καταστρέψει εντελώς.
Κάποια από τα αρχοντικά, νυν ιδιοκτησίας του Σκυλίτσειου Νοσοκομείου Χίου, τα οποία καταρρέουν είναι το μέγαρο του Ζωρζή Δρομοκαΐτη το οποίο οικοδομήθηκε το 1879, η νεοκλασική οικία Μηλιάδη – Κοκκάλη του τέλους του 19ου αιώνα, η οικία Μενιάδου του 1866, ο «πύργος» Καλουτά του οποίου ένα τμήμα οικοδομήθηκε στα μέσα του 18ου αιώνα και ένα άλλο το 1871, η έπαυλη Σουρέ-Λεμάνη-Φαφαλιού του τέλους του 19ου αιώνα και πολλά άλλα εξίσου ενδιαφέροντα από αρχιτεκτονική και ιστορική άποψη.
Οι κάτοικοι και τα πολιτιστικά σωματεία του νησιού ζητούν την προστασία των διατηρητέων μνημείων, διότι η πολιτιστική κληρονομιά του τόπου τους ανήκει σε όλους και κανένας δεν έχει δικαίωμα να την καταστρέφει. Ζητούν επίσης την αξιοποίηση της περιουσίας του νοσοκομείου, ώστε να επιτελέσει τον σκοπό για τον οποίο κληροδοτήθηκε στο ίδρυμα. (Βασίλης Αγιαννίδης στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)

Εδώ είναι που οι …κατά Ιωάννην, «σημερινοί υπερέχοντες και υπερκατέχοντες» επισκευάζουν και αναστυλώνουν με απίστευτο σεβασμό και απαράμιλλη αισθητική, τα αρχοντικά τους, με τρανό και αδιάψευστο μάρτυρα το συνοδευτικό φωτογραφικό υλικό.
Οι αποκαλυπτικές εικόνες τόσο της προσέγγισης όσο και του τελικού αποτελέσματος, εμένα προσωπικά με άφησε άφωνο.

Τεχνική λεπτομέρεια :  Ο φοβερός μάστορας είναι φίλος (του φίλου μου), παραδοσιακός επεξεργαστής της πέτρας, που παίζει και μπαγλαμά τον οποίο τον έχει κατασκευάσει ο ίδιος...


Το τράβηξα λίγο παραπάνω το θέμα, αλλά τι στο δαίμονα, «μισές δουλειές» θα κάμομε;;


* είδε λέει ο Θεός ένα χωριάτη να κάθεται στεναχωρημένος και τον ρώτησε τι έχει..
Τι να ‘χω Θεέ μου του λέει αυτός, πεινούνε τα παιδιά μου και δεν έχω μια κατσίκα, όπως ο γείτονας που έχει τρεις, να παίρνω γάλα να τα θρέψω..
Εύκολο λέει ο Θεός, θα σου φέρω μια κατσίκα να έχεις κι εσύ γάλα..
Όχι δε θέλω λέει ο χωριάτης ..
Δε θες? και τι θες τότε?
Να ψοφήσουν οι κατσίκες του γείτονα...