Ο μπαρμπα-Μαθιός : Η ιστορία πίσω από το τραγούδι

από τη Βενετία Γεωργίου

Άπαπα καημός, άπαπα καημός,
έχασε τ’ς αρβύλες ο μπάρμπα-Mαθιός.

Aχ, κι αν δε σι κουλουκόψου που μ’ έκλεισες απ’ όξου
και μ’ έσπασε τ’ αγιάζι και σένα δε σε νοιάζει.
Άπαπα, τι έπαθε,
ο Θοδωρής το καλαθάκι έχασε.

Aχ, κι αν δε σι κουλουκόψου που μ’ έκλεισες απ’ όξου
και μ’ έσπασε τ’ αγιάζι και σένα δε σε νοιάζει.
Άπαπα, άπαπα,
βρε σκέπασέ με Kατιρνιώ με τον παλιόν αμπά.

Άπαπα καημός, άπαπα καημός,
έχασε τ’ς αρβύλες ο μπάρμπα-Mαθιός.


Σύμφωνα με μαρτυρία της εγγονής του Μαθιού Γαλατιανού:

Ήταν γύρω στα 1920, που ο παππούς της ήταν υποψήφιος σε εκλογές με το κόμμα των Φιλελευθέρων.
Για να κερδίσει ψήφους θέλησε να δωροδοκήσει ένα στέλεχος του Λαϊκού Κόμματος, με ένα ζευγάρι καινούργιες αρβύλες. (Την εποχή εκείνη, τα παπούτσια ήταν είδος πολυτελείας... Τα ξυπόλητα παιδιά ήταν συνηθισμένο θέαμα ).
Όμως, όταν τελείωσαν οι εκλογές, ο μπάρμπα- Μαθιός ο πολιτευόμενος, έμαθε πως ο λαβών το δώρο δεν τον ψήφισε!!! Κι ο πάντα φιλοπαίγμων Σαμιώτικος λαός, "ταίριασε" το σκωπτικό τραγούδι για τον μπαρμπα Μαθιό, που έχασε τις ψήφους, αλλά και "τ'ς αρβύλες"

Σε όλες τις ερμηνείες υπάρχει η φράση "θα σε ξυλοφορτώσω". Όμως η σωστή φράση της αρχικής δημιουργίας του τραγουδιού είναι "κι αν δε σι κουλουκόψου" όπως το λέει και η Μαρίζα Κωχ.
Γιατί οι Σαμιώτες δεν συνήθιζαν να χρησιμοποιούν συχνά το ξυλοφορτώνω. Αντ' αυτού είχαν τη φράση "θα σι κουλουκόψου". Την είχα ακούσει κι από τη γιαγιά μου.

Στο δίτομο "Λεξικό του γλωσσικού ιδιώματος της Σάμου" του Νικολάου Δημητρίου, αναφέρεται στο λήμμα: "κουλουκόβου": από το δυνατό ξύλο ή το πολύ βάρος, προξενώ βλάβη στη σπονδυλική στήλη, χαμηλά στη μέση.
Και φέρει τα παραδείγματα:

"Τι ξύλου ήτανι αυτό π' τού 'δουσι τ' πιδιού, του κουλόκουψι!".
"κουλουκόπ'κα σήμιρα μι το ανέβα κατέβα κείνις τσι σκάλις!".

Προσθέτω και το πολύ χρήσιμο σχόλιο της εξαιρετικής φίλης Ματρώνας Κτίστου, για το Θοδωρή και το καλαθάκι του. Την ευχαριστώ πολύ:

Ο αντιπολιτευόμενος 'Θοδωρής" ήταν ο Θοδωρής Σταύρου.  Στις εκλογές πήγαινε στα σπίτια και μοίραζε καλούδια μέσα σε καλάθια, προκειμένου να ευχαριστήσει τους υποψήφιους προς ψήφο. Η ιστορία είναι πραγματική.

Eγώ το έχω ακούσει αλλιώς: Ο μπάρμπα Μαθιός πήγε στο Βαθύ σε προεκλογική συγκέντρωση και στο γυρισμό έδεσε τις αρβύλες του με τα κορδόνια και τις έβαλε στον ώμο για να μην τις χαλάσει. Στο δρόμο τις έχασε και επειδή άργησε η γυναίκα του τον έκλεισε έξω από το σπίτι.
Παναγιώτα Πανούσου

~*~*~*~*~*~

Την τελευταία εκδοχή είχα ακούσει κι εγώ από τη γιαγιά μου την Kατιρνιώ και μάλιστα οτι ο μπαρμπα Μαθιός (αν θυμάμαι καλά) ήταν από το Κοκκάρι και πήγε στο Βαθύ με τα πόδια ....

Το τραγούδι κατέγραψε η Δόμνα Σαμίου στο Καρλόβασι Σάμου από τον σαντουριέρη Ηλία Διατσίδη, τον Αύγουστο του 1969

Περιλαμβάνεται στο δίσκο Έχε γεια Παναγιά

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ: Ανατολικό Αιγαίο
ΤΟΠΟΣ: Σάμος, Καρλόβασι
ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ: Σκωπτικό, Αποκριάτικο, Τοπικό
ΡΥΘΜΟΣ: 2σημος
ΧΟΡΟΣ: Χασάπικος γρήγορος
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 02:08
Συντελεστές
ΤΡΑΓΟΥΔΙ: Δόμνα Σαμίου ΒΙΟΛΙ: Γιώργος Κόρος ΣΑΝΤΟΥΡΙ: Τάσος Διακογιώργης ΛΑΟΥΤΟ: Σταύρος Αδριανός ΤΟΥΜΠΕΛΕΚΙ: Μαθιός Μπαλαμπάνης ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΤΗΣ: Ηλίας Διατσίδης

Η διασκευή του τραγουδιού (χωρίς όλους τους στίχους) από τη Μαρίζα Κωχ, συμπεριλήφθηκε στο δίσκο "Η Μαρίζα Κωχ Και Δυο Ζυγιές Παιχνίδια" που κυκλοφόρησε το 1974 από την εταιρία Minos