ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΣΑΜΟΥ

*

από τη Βενετία Γεωργίου

Στην πρώιμη αρχαιότητα, κάπου στον 10ο ή τον 9ο π.Χ. αι. σύμφωνα με την παράδοση και τη μυθολογία, η Σάμος κατοικήθηκε από Κάρες και Λέλεγες. 

Αρχηγός των Λελέγων ήταν ένας σπουδαίος ήρωας, ένα από τα παλικάρια της Αργοναυτικής Εκστρατείας, ο Αγκαίος, γιος του Ποσειδώνα και της Αστυπάλαιας (ο επονομαζόμενος"μικρός" για να διακρίνεται από τον Αγκαίο τον "μεγάλο" γιο του Λυκούργου, Αργοναύτη κι αυτόν). 

Ως γιος του θεού της θάλασσας είχε ειδικές γνώσεις ναυσιπλοΐας και μάλιστα, όταν πέθανε ο Τίφυς, ο κυβερνήτης της Αργούς, αυτός πήρε τη θέση του.

Ο Αγκαίος αυτός λοιπόν, έλαβε εντολή από τον Απόλλωνα : "Αγκαίε, εναλίαν νήσον Σάμον αντί Σάμης σε οικίζειν κέλομαι. Φυλλάς δ' ονομάζεται αύτη" {Αγκαίε σε διατάζω να κατοικήσεις στη θαλασσόβρεχτη Σάμο αντί της Σάμης (της Κεφαλονιάς). Αυτό το νησί που ονομάζεται Φυλλάς.}

Έτσι ο Αγκαίος πήρε μαζί του κι έφερε στο νησί το ξόανο της Ήρας αλλά και την καλλιέργεια της αμπέλου κι έγινε ο οικιστής κι ο πρώτος βασιλιάς της Σάμου. Παντρεύτηκε τη Σαμία, κόρη του Μαιάνδρου ποταμού. Σύμφωνα όμως με τον Απολλώνιο τον Ρόδιο, ο Αγκαίος δεν ήταν αποικιστής αλλά Σάμιος. 

Κάποια μέρα ένας από τους πολλούς δούλους του που δούλευαν στα αμπέλια, λόγω των σκληρών συνθηκών εντατικής εργασίας και της σκληρής συμπεριφοράς του βασιλιά, έδωσε στον Αγκαίο την κατάρα, να μην προλάβει να πιει από το κρασί της νέας σοδειάς. Κατ' άλλους, αυτό ήταν προφητεία ενός μάντη. 

Όταν το κρασί ωρίμασε, ο Αγκαίος κάλεσε τον δούλο (ή τον μάντη), του έδειξε την κύλικα γεμάτη με το κρασί που ετοιμάζονταν να δοκιμάσει. Και τον ειρωνεύτηκε ότι δεν έπιασε η κατάρα (ή η προφητεία). 

Όμως ο δούλος (ή ο μάντης) είπε την περίφημη φράση που έμεινε παροιμιώδης : "Πολλά πέλει μεταξύ κύλικος και χείλεος άκρου" (πολλά μπορούν να συμβούν μεταξύ της απόστασης από την κούπα ως την άκρη των χειλιών). 

Εκείνη τη στιγμή έφτασε είδηση για την καταστροφή κάποιου αμπελιού από έναν κάπρο. 

Ο Αγκαίος έτρεξε να κυνηγήσει τον κάπρο αφήνοντας την κύλικα. Αλλά πάνω στην πάλη με το ζώο, πληγώθηκε απ' τα δόντια του και πέθανε, πριν δοκιμάσει το νέο κρασί ...

Είναι σαν αυτό που λέει ο λαός μας: "όσα φέρνει η ώρα δεν τα φέρνει ο χρόνος όλος"...

Γιοι του Αγκαίου ήταν ο Αγαπήνωρ, ο οποίος έγινε βασιλιάς των Αρκάδων και έλαβε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο και ο Σάμος ο οποίος βασίλευσε στη Σάμο. 

Από τη γενιά αυτή καταγόταν και ο Πυθαγόρας ο Σάμιος. 

Μια άλλη παραλλαγή του μύθου, μάλλον από την ταύτιση των δύο Αγκαίων - Αργοναυτών, λέγει ότι ο Αγκαίος μαζί με άλλους σπουδαίους τοξότες, όπως και η Αργοναύτισσα Αταλάντη κυνήγησαν τον Καλυδώνιο Κάπρο που σκότωσε τον Αγκαίο. Ίσως όμως να ήταν ο Αγκαίος Μέγας από την Τεγέα.

  

*Ψηφιδωτό με κυνήγι αγριόχοιρου. Από την αυτοκρατορική οικία (Villa Romana del Casale), κοντά στην πλατεία Αρμερίνα ( Piazza Armerina),στην Σικελία 4ος αι. μ.Χ..