Ασκληπιάδης ο Σάμιος, Μέγας Επιγραμματοποιός

Amorous couple. (Anonymous watercolor illustration.)

ΑΣΚΛΗΠΙΑΔΟΥ:

εἰς Βιττὼ καὶ Νάννιον

Αἱ Σάμιαι Βιττὼ καὶ Νάννιον εἰς Ἀφροδίτης

φοιτᾶν τοῖς αὐτῆς οὐκ ἐθέλουσι νόμοις,

εἰς δ᾽ ἕτερ᾽ αὐτομολοῦσιν ἃ μὴ καλά. δεσπότι Κύπρι,

μίσει τὰς κοίτης τῆς παρὰ σοὶ φυγάδας.

Οι Σαμιώτισσες Βιττώ και  Ναννώ  δε θέλουν πια

να υπακούνε στους νόμους  της Αφροδίτης.

Το ΄σκασαν και ασχολούνται με έργα ανεπίτρεπτα.

Κανένα έλεος , αφέντρα Κύπριδα , σ΄αυτές  που

αρνήθηκαν   την κλίνη σου!..

Και σε πιο "ελεύθερη" μετάφραση:
Οι Σαμιώτισσες Βιττώ και Ναννώ, μαθήτριες της Αφροδίτης

αρνήθηκαν τους νόμους της και άλλαξαν συνήθειες..

Να τις μισείς, δεσπότισσα, τις άπιστες της κλίνης..

Τον έρωτα όσες αρνηθούν ντροπή τους είναι, αλήθεια..

Ο Ασκληπιάδης ο Σάμιος ο αποκαλούμενος και Σικελίδας, ίσως γιατί ο πατέρας του λεγόταν Σικελός, ήταν αρχαίος Έλληνας επιγραμματοποιός και λυρικός ποιητής.

Γεννήθηκε στη Σάμο το 320 π.Χ και άκμασε περίπου το 270 π.Χ..
Ήταν φίλος του Ηδύλου και δάσκαλος του Θεόκριτου.
Στην ποίησή του ακολουθεί μέτρο που εμπνεύστηκε ο ίδιος και φέρει το όνομά του.
Πρώτος αυτός έγραψε βουκολικά ποιήματα.
Ο Ασκληπιάδης ήταν ο πρώτος και πιο σημαντικός επιγραμματοποιός ερωτικών στίχων.
Θεωρείται ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της ιωνικής σχολής των επιγραμματοποιών.
Τα επιγράμματα του έχουν κυρίως ερωτικό περιεχόμενο, ενώ δεν λείπουν τα επιτύμβια, τα επιδεικτικά και τα αναθηματικά επιγράμματα.
Το 275 π.Χ περίπου, αναγορεύτηκε σε επίτιμο δημότη των Δελφών, με το αξίωμα του προξένου.
 

V 85 Ασκληπιάδη του Σάμιου
Φείδῃ παρθενίης. Καὶ τὶ πλέον; οὐ γὰρ ἐς Ἅιδην ἐλθοῦσ’ εὑρήσεις τὸν φιλέοντα, κόρη·
    ἐν ζωοῖσι τὰ τερπνὰ τὰ Κύπριδος· ἐν δ’ Ἀχέροντι ὀστέα καὶ σποδιή, παρθένε, κεισόμεθα.

        Τήν παρθενιά σου τή φυλάς• γιατί ; τί θά κερδίσεις; στόν Άδη άν έρθεις θέ νά βρείς τόν πού θά σ’ αγαπά ;
        Είναι γιά μάς τούς ζωντανούς τού Έρωτα οι χάρες• στόν Κάτω Κόσμο κόκκαλα καί στάχτες μοναχά.

~*~

Το  επίγραμμα είναι είναι  λογοτεχνικό είδος υπερχιλιετούς διάρκειας.
Πρόκειται για σύντομα και ευσύνοπτα έμμετρα κείμενα, που αρχικά  βρίσκονταν χαραγμένα  πάνω σε μια σκληρή επιφάνεια.
Στην αρχαϊκή περίοδο τα επιγράμματα ήταν είτε επιτύμβια, δίνοντας πληροφορίες σχετικά με το νεκρό, είτε αναθηματικά,  με σκοπό να ονομάσουν τον αναθέτη ή την τιμώμενη θεότητα.

Με την πάροδο του χρόνου ωστόσο απόκτησαν ποικίλο περιεχόμενο και μπορούσαν να είναι ερωτικά, να αφορούν έργα τέχνης, να είναι ακόμη και σκωπτικά.

Είναι ένα ποιητικό είδος που σφραγίζει έντονα την Ελληνιστική εποχή και απεικονίζει σαφέστερα τόσο τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα της, όσο και τις άλλες πτυχές της κοινωνικής ζωής.
Το Επίγραμμα δεν είναι πιστός καθρέφτης της κοινωνίας, αλλά δίνει εικόνες της καθημερινής ζωής. Τα σύντομα αυτά ποιήματα αποτελούν εξαιρετικά δείγματα γλωσσικής και θεματικής πρωτοτυπίας. Κατάφεραν, ιδίως σε περιπτώσεις λαμπρών ποιητών, να συγχωνεύσουν και να τροποποιήσουν προϋπάρχοντα ποιητικά μοτίβα και να δώσουν κίνηση σ' ένα, μέχρι τότε, κατεξοχήν λειτουργικό ποιητικό είδος.

Το σύνολο των διασωθέντων επιγραμμάτων, των ερωτικών και των άλλων κατηγοριών,  βρίσκεται συγκεντρωμένο σε δυο μόνο βυζαντινές συλλογές που έφτασαν ως τις μέρες μας και που με τη σειρά τους συγκροτήθηκαν βασισμένες σε παλαιότερες : την Παλατινή Ανθολογία και την ανθολογία του Πλανούδη.

Η Παλατινή [ή Ελληνική] Ανθολογία [10ος αιώνας μ.Χ.] , είναι μια συλλογή επιλεγμένων κειμένων από το 7 αιώνα π.Χ. και μετά, που πήρε το όνομά της από την Παλατινή Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης όπου εντοπίστηκε το χειρόγραφο, από τον Γάλλο λόγιο Σαλμάσιους (Claude de Saumaise).

Σήμερα το μεγαλύτερο κομμάτι της βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης (MS Pal. gr. 23) και ένα μικρότερο στο Παρίσι .

Η δεύτερη συλλογή οφείλει την ύπαρξή της στον σημαντικό λόγιο της πρώιμης Παλαιολόγειας Αναγέννησης, τον μοναχό Μάξιμο (Μανουήλ) Πλανούδη [~ 1260-1310].

Η συλλογή αυτή είναι μικρότερη από την Παλατινή Ανθολογία και είναι επιβαρυμένη από τις προσωπικές παρεμβάσεις του συλλογέα, ο οποίος πέραν της συγκρότησής της προχώρησε σε «βελτιώσεις» των επιγραμμάτων με περικοπές, διορθώσεις ή συμπληρώσεις, βάσει της ατομικής του σεμνοτυφίας και των αισθητικών προτιμήσεων της εποχής.

πηγές: Επ. Σταματιάδη "ΣΑΜΙΑΚΑ" Τομ. Α, http://gerontakos.blogspot.gr/, ΒΙΚΙΘΗΚΗ, www.wikiwand.com, https://kelaidismata.wordpress.com, https://books.google.gr, http://www.loebclassics.com/, http://www.minervaclassics.com/